Filmowanie kamkorderem FS5 dla zaawansowanych
Alister Chapman radzi, jak uzyskać najlepszą jakość obrazu z kamkordera Sony PXW-FS5. Część II.
Kamkorder PXW-FS5 ma wiele zaawansowanych funkcji, które pomagają osiągnąć imponujące, twórcze efekty wizualne.
S&Q Motion (zwolnione/przyspieszone tempo) — ta funkcja daje możliwość rejestracji obrazu z szybkością od 1 do 60 klatek na sekundę. Można jej użyć do przyspieszenia lub spowolnienia ruchu i stworzenia animacji poklatkowej lub sekwencji w zwolnionym tempie.
Super Slow Motion (silnie zwolnione tempo) — ta funkcja pozwala jeszcze bardziej spowolnić akcję. Po jej włączeniu rejestracja obrazu odbywa się z szybkością do 960 kl./s (klatek na sekundę). Kamera jest wyposażona w tryb Center Scan, w którym używana jest tylko środkowa część („Super 16mm”) przetwornika obrazu, oraz funkcję Clear Image Zoom — rodzaj inteligentnego zoomu elektronicznego, który pozwala zwiększyć ogniskową każdego obiektywu do 2x bez zauważalnego pogorszenia jakości obrazu. Opcjonalny klucz rozszerzający pozwala ponadto na reprodukcję 12-bitowego sygnału RAW na rejestrator zewnętrzny. Opcja RAW umożliwia reprodukcję obrazu DCI 4K (4096 x 2160) w tempie do 60 kl./s oraz 4-sekundowych sekwencji 4K przy 100/120 kl./s do odtworzenia w zwolnionym tempie. Oprócz tego możliwa jest ciągła reprodukcja obrazu 2K przy 100/120 kl./s i 200/240 kl./s, również przeznaczonego do odtworzenia w zwolnionym tempie. Do nagrywania wyjściowego sygnału RAW niezbędny jest kompatybilny zewnętrzny rejestrator RAW. Fantastyczną rzeczą jest system filtra ND o zmiennej gęstości optycznej, zapewniającego bardzo dokładną kontrolę nad ekspozycją i głębią ostrości.
Filtr ND o zmiennej gęstości optycznej
Wiele kamer jest wyposażonych w wewnętrzne filtry ND. Filtr ND działa jak okulary przeciwsłoneczne — zmniejsza ilość światła docierającego do przetwornika obrazu. Aby włączyć system filtra ND w kamkorderze FS5, trzeba zmienić położenie pokrętła filtra ND z Clear na 1, 2 lub 3. W położeniu Clear cały system filtra ND znajduje się poza ścieżką optyczną. Zmiana położenia na 1, 2 lub 3 powoduje umieszczenie filtra ND przed przetwornikiem obrazu. Kiedy przełącznik wyboru filtra ND znajduje się w położeniu Preset, filtr działa tak jak w innych kamerach z tą funkcją i zmniejsza ilość światła do określonego poziomu, na przykład do ¼ w położeniu ND1, 1/64 w położeniu ND2 i 1/128 w położeniu ND3. W przeciwieństwie do większości kamer poziom filtra ND dla poszczególnych pozycji pokrętła można zmienić w menu kamery.
Po przestawieniu przełącznika w położenie Variable użytkownik może ręcznie regulować gęstość filtra ND za pomocą pokrętła bezstopniowej regulacji. W tym trybie zmiany gęstości filtra są na tyle małe, że nie powodują zauważalnych różnic w wynikowej ekspozycji. Funkcja ta jest szczególnie przydatna przy pracy z obiektywem producenta innego niż Sony, wyposażonym w mechanizm skokowej regulacji przysłony. W takim przypadku filtr ND umożliwia płynną regulację ekspozycji w czasie nagrywania ujęcia. Filtr ND o zmiennej gęstości pomaga też utrzymać stałą głębię ostrości. Przy dużym otworze przysłony kamery, na przykład F4 lub F2,8, można uzyskać małą, filmową głębię ostrości. Następnie, używając filtra ND, można ustawiać odpowiednią ekspozycję. Kamera pozwala nawet ręcznie wybrać ustawienie przysłony i przełączyć filtr ND w tryb automatyczny. Funkcję regulacji filtra ND można przypisać do pokrętła sterującego na uchwycie „grip”. Trzeba jednak pamiętać, że filtr ND działa tylko po obróceniu pokrętła filtra do położenia 1, 2 lub 3.
[1] [2] Działanie elektronicznego filtra ND o zmiennej gęstości optycznej
Center Scan
W trybie Center Scan zamiast całej powierzchni przetwornika obrazu używany jest tylko centralny fragment. W rezultacie wykorzystywany fragment matrycy ma rozmiar klatki Super 16mm, a nie Super 35mm. Tryb Center Scan działa tylko przy rozdzielczości HD; nie można go użyć do nagrań UHD (4K). Dzięki trybowi Center Scan na kamerze można instalować bardzo różnorodne obiektywy, w tym modele dostosowane do taśmy filmowej Super 16 oraz niektóre studyjne obiektywy zmiennoogniskowe z mocowaniem B4 do matryc typu 2/3″. Ten tryb powoduje zmianę pola widzenia kamery: mnożnik ogniskowej wynosi 2. Oznacza to, że obiektyw 50 mm staje się odpowiednikiem obiektywu 100 mm. Funkcja ta może się przydać do uzyskania zbliżenia przy filmowaniu obiektywem szerokokątnym — choć w przypadku modelu FS5 lepsze wyniki zapewni funkcja Clear Image Zoom. Należy dodać, że trybu Center Scan nie można łączyć z trybem Super Slow Motion.
[1] Center Scan Super 16mm [2] Super 35mm
[3] Center Scan [4] Center Scan wył. [5] Center Scan wł.
[6] W obu przypadkach używany jest ten sam obiektyw
Clear Image Zoom
Clear Image Zoom to odmiana zoomu elektronicznego, która pozwala zwiększyć ogniskową do dwóch razy bez zauważalnego pogorszenia jakości obrazu. Funkcja ta współpracuje ze wszystkimi obiektywami, również stałoogniskowymi. Po zamontowaniu na kamerze FS5 obiektywu stałoogniskowego i włączeniu w menu funkcji Clear Image Zoom dźwignia zoomu kamery pozwala zwiększać ogniskową do 2x przy rozdzielczości HD i do 1,5x przy rozdzielczości UHD. Przy pracy z obiektywem Sony z elektryczną regulacją zoomu, takim jak 18–105 mm F4 (można go nabyć w zestawie z kamerą), użycie dźwigni zoomu w pierwszej kolejności powoduje zmianę zoomu optycznego. Po osiągnięciu maksymalnej ogniskowej włącza się funkcja Clear Image Zoom, co jest niemal niezauważalne. W efekcie podczas nagrywania w rozdzielczości HD obiektyw 18–105 mm zamiast 7-krotnego zoomu optycznego ma 14-krotny zoom hybrydowy. W przeciwieństwie do prostych systemów zoomu cyfrowego o niskiej jakości funkcja Clear Image Zoom jest oparta na zaawansowanej technologii przetwarzania obrazu, a dzięki wykorzystaniu biblioteki faktur nie powoduje niemal żadnego pogorszenia jakości obrazu. Oznacza to możliwość jej wykorzystania w większości warunków.
Zwolnione i przyspieszone tempo
S&Q Motion to jedna z najbardziej użytecznych funkcji modelu PXW-FS5. Umożliwia ona spowolnienie lub przyspieszenie filmowanej akcji. Dzięki niej rejestracja obrazu może się odbywać w tempie od 1 do 60 klatek na sekundę. Przy małej liczbie klatek na sekundę, na przykład 1 kl./s, akcja będzie znacznie przyspieszona, co można wykorzystać do stworzenia filmu poklatkowego. Przyjmijmy dla przykładu, że bazowa szybkość rejestracji klatek w kamerze to 24 kl./s. Naciskając przycisk S&Q, mogę włączyć funkcję S&Q Motion. Jeśli przytrzymam przycisk S&Q, będę mógł nastawić szybkość rejestracji klatek (służy do tego pokrętło sterujące pod przyciskiem menu). Gdy wybiorę ustawienie 1 kl./s, a nagrane ujęcie będzie później odtwarzane przy 24 kl./s, ruch będzie przyspieszony 24-krotnie. W ten sposób można nagrać znakomity film poklatkowy (warto też pamiętać, że szybkość odtwarzania zawsze można dodatkowo zwiększyć w postprodukcji). Nagrywając przy bardzo małej liczbie klatek na sekundę, np. 1 kl./s, można także rozważyć wydłużenie czasu migawki. Po ustawieniu czasu migawki na „1” migawka będzie otwarta przez 1 sekundę. Pozwoli to wprowadzić do filmu poklatkowego miękkie rozmycie obrazu, bardzo przydatne na przykład przy filmowaniu ruchu drogowego w nocy. Przy rozdzielczości HD maksymalna szybkość rejestracji w trybie S&Q Motion wynosi 60 kl./s. Jeśli bazowa szybkość rejestracji klatek wynosi 24 kl./s, a zapis obrazu w trybie S&Q odbywa się przy 60 kl./s, wówczas przy odtwarzaniu ujęcia ruch będzie spowolniony 2,5 raza. Przy rozdzielczości UHD zakres szybkości w trybie S&Q Motion wynosi od 1 do 30 kl./s. Trzeba też pamiętać, że przy filmowaniu w trybach S&Q Motion oraz Super Slow Motion nie jest nagrywany dźwięk.
[1] Tryb S&Q Motion 1 kl./s, migawka 1 sekunda
Silnie zwolnione tempo
Żeby autentycznie spowolnić akcję rejestrowaną kamerą FS5, trzeba użyć trybu Super Slow Motion. Można go włączyć, gdy kamera pracuje w rozdzielczości HD — w tym celu należy dwukrotnie nacisnąć przycisk S&Q. Szybkość klatek nastawia się tak jak w trybie S&Q Motion: przytrzymując przycisk S&Q, a następnie używając pokrętła sterującego pod przyciskiem menu lub joysticka na uchwycie „grip”. Do nagrywania z bardzo dużą szybkością klatek wykorzystywana jest wewnętrzna pamięć buforowa, z której obraz do odtworzenia w silnie zwolnionym tempie jest następnie zapisywany na karcie SDXC. Bezpośredni zapis na karcie SDXC obrazu Full HD o wysokiej jakości przy 240 kl./s byłby po prostu niemożliwy. Ogranicza to jednak maksymalną długość pojedynczej sekwencji. Poniższa tabela pokazuje czas, przez jaki można nagrywać przy różnych ustawieniach. Obraz Super Slow Motion nagrywany z szybkością do 240 kl./s ma rozdzielczość Full HD. Przy 400/480 kl./s klatka ma rozmiar HD, ale następuje zmniejszenie rozdzielczości pionowej. Widoczność tego zjawiska zależy od rodzaju filmowanego materiału. W wielu ujęciach może być ono niezauważalne, w innych — oczywiste. Radzę więc nakręcić próbne ujęcie i odtworzyć je, by ocenić jakość. Powyżej 480 kl./s rozdzielczość ulega znacznemu zmniejszeniu. Także w tym przypadku radzę przeprowadzić próbę i sprawdzić, czy jakość obrazu jest do przyjęcia. Ponieważ w trybie Super Slow Motion kamera zapisuje obraz w wewnętrznej pamięci buforowej, dostępne są trzy metody rozpoczęcia nagrania. Zacznijmy od najłatwiejszej do zrozumienia: Start Trigger. Po naciśnięciu przycisku nagrywania kamera zaczyna wypełniać wewnętrzną pamięć materiałem filmowym do odtworzenia w zwolnionym tempie. W tym czasie u góry ekranu wyświetlany jest komunikat „Buffering” (buforowanie). Kiedy pamięć się zapełni, kamkorder automatycznie rozpoczyna przenoszenie materiału z wewnętrznej pamięci na kartę SD. W tym momencie komunikat „Buffering” zmienia się na „Recording” (nagrywanie). Nie można wtedy nagrać nowego materiału — najpierw musi dobiec końca trwający cykl. W razie potrzeby można także przerwać przenoszenie, wybierając opcję „Cancel” (Anuluj). W takim przypadku materiał filmowy przeniesiony do momentu anulowania operacji pozostanie na karcie SD, a pozostała część zostanie skasowana. Najbardziej przydatny tryb funkcji Super Slow Motion to w mojej ocenie End Trigger. Po jego wybraniu wewnętrzna pamięć kamkordera zaczyna wypełniać się materiałem filmowym do odtworzenia w zwolnionym tempie. U góry wizjera widać wtedy komunikat „Preparing” (przygotowanie). Zawartość wewnętrznej pamięci kamkordera nieustannie jest aktualizowana nowym materiałem. Kiedy komunikat „Preparing” zmieni się na „STBY”, można nacisnąć przycisk nagrywania. Spowoduje to skopiowanie na kartę SD sekwencji znajdującej się w wewnętrznej pamięci kamkordera w chwili naciśnięcia przycisku. Ten tryb jest szczególnie przydatny do utrwalania niespodziewanych lub niedających się przewidzieć zdarzeń: wystarczy zaczekać na koniec akcji i nacisnąć przycisk nagrywania. Wówczas rozpoczyna się przenoszenie na kartę SD materiału, który znajdował się w wewnętrznej pamięci PRZED naciśnięciem przycisku nagrywania. Tryb Half End Trigger działa zasadniczo tak samo jak End Trigger. Różnica polega tylko na tym, że czas buforowania w wewnętrznej pamięci jest o połowę krótszy od normalnego, przez co długość wynikowego ujęcia będzie o połowę krótsza od maksymalnej. Uwaga: przy filmowaniu z dużą szybkością klatek w sztucznym oświetleniu czas migawki kamery może być krótszy niż okres migotania źródła światła sztucznego. Będzie się to przejawiać migotaniem nagranego obrazu lub pojawianiem się w obrazie ciemnego pasa przesuwającego się w górę lub w dół. Materiał filmowy utrwalony z użyciem funkcji Super Slow Motion jest zazwyczaj przenoszony z wewnętrznej pamięci kamkordera na kartę SDXC z szybkością dwukrotnie większą od bazowej szybkości odtwarzania. W rezultacie zdarza się, że w czasie przenoszenia wyświetlana jest tylko co druga klatka. Spowoduje to ukrycie migotania, które wyraźnie ujawni się przy odtwarzaniu ujęcia. Sugeruję więc, by przed użyciem funkcji Super Slow Motion w sztucznym oświetleniu wykonać próbne nagranie, odtworzyć je i skontrolować migotanie. Jeśli wystąpi problem z migotaniem, w większości przypadków jedynym rozwiązaniem będzie zmniejszenie liczby klatek rejestrowanych w ciągu sekundy. Większa liczba klatek na sekundę oznacza większe ryzyko wystąpienia migotania.
Informacje dodatkowe
Alister Chapman jest operatorem kamer telewizyjnych z 20-letnim doświadczeniem. Prowadzi własną firmę Ingenious, która zajmuje się produkcją telewizyjną, produkcją wideo i multimediami. Opinie wyrażone w tym artykule odzwierciedlają poglądy autora, który jest niezależny od grupy Sony. W konsekwencji treść artykułu nie musi pokrywać się z opiniami i zasadami Sony Corporation i spółek zależnych.