Filmowanie kamkorderem FS5
Alister Chapman radzi, jak uzyskać najlepszą jakość obrazu z kamkordera Sony PXW-FS5. Część I.
Choć obraz z kamkordera PXW-FS5 ma bardzo wysoką jakość nawet przy standardowych ustawieniach fabrycznych, użytkownik może kształtować jego wygląd, regulując różne parametry. Przy filmowaniu można ponadto używać krzywych S-Log2 i S-Log3. Organizacja pracy przypomina wówczas produkcję filmową, której celem jest uzyskanie najlepszego możliwego „negatywu cyfrowego”. „Negatyw” ten trafia następnie do postprodukcji i zostaje poddany korekcji kolorów oraz innym korektom, które służą nadaniu obrazowi żądanego wyglądu.
Profile obrazu
W kamkorderze FS5 jest fabrycznie zaprogramowanych 9 profili obrazu. Te zapisane w pamięci urządzenia zestawy ustawień pozwalają nadawać obrazowi nieco inny wygląd niż przy standardowych ustawieniach. Profili obrazu można używać bez zmian lub dostosowywać je do własnych potrzeb.
Profile obrazu od 1 do 6 dostosowane są do standardowego stylu filmowania w trybie WYSIWYG. Oznacza to, że obraz widoczny w wizjerze wiernie odzwierciedla to, co zobaczy widz. Profile obrazu 7, 8 i 9 służą natomiast do filmowania z użyciem opracowanych przez Sony, logarytmicznych krzywych gamma (S-Log2, S-Log3) i w formacie RAW. W tym przypadku ważnym elementem organizacji pracy jest wykonywana na komputerze korekta kolorystyczna nagranego materiału.
Aby ułatwić zrozumienie tego tematu, w pierwszej kolejności omówię profile obrazu 1–6. Drugą połowę tego dokumentu poświęcę natomiast filmowaniu z użyciem krzywych S-Log2 i S-Log3 oraz profili obrazu 7, 8 i 9.
Posługiwanie się profilami obrazu jest bardzo łatwe: wystarczy nacisnąć przycisk Picture Profile z boku kamery, po czym wybrać żądany profil odpowiednim pokrętłem bądź joystickiem na uchwycie „grip”.
UWAGA: istnieje możliwość przywrócenia fabrycznych ustawień profilu obrazu, w którym zostały wprowadzone zmiany. W tym celu należy wyświetlić ustawienia profilu obrazu i wybrać opcję zerowania. Spowoduje to przywrócenie standardowych, fabrycznych ustawień profilu.
Regulując ustawienia kamkordera FS5 należy pamiętać, że najlepszą możliwą jakość obrazu niemal zawsze uzyskuje się przy standardowej, sprzętowej czułości urządzenia. Czułość sprzętową można łatwo przywrócić, zmieniając ustawienie Gain/ISO w menu kamery na Gain (wzmocnienie) i ustawiając wzmocnienie na 0 dB. Gwarantuje to, że niezależnie od wybranej krzywej gamma kamera pracuje przy optymalnej czułości. Używając zamiast wzmocnienia wartości ISO, trzeba zachować ostrożność, ponieważ poszczególne krzywe gamma różnią się zakresami jasności i kontrastu. W konsekwencji wartość ISO odpowiadająca czułości sprzętowej kamery zależy od wybranej krzywej gamma. Informacje o czułościach ISO, które zapewniają minimalny poziom szumu i największy zakres dynamiczny dla poszczególnych krzywych gamma, znajdują się w tabeli poniżej.
Dla uniknięcia pomyłek proponuję posługiwać się wartością wzmocnienia (Gain), a nie czułością ISO.
Przyjrzyjmy się poszczególnym profilom obrazu przy standardowych ustawieniach.
Profil obrazu 1 odzwierciedla standardowe ustawienia kamkordera.
Profil obrazu 2 naśladuje wygląd obrazu z typowej lustrzanki cyfrowej. Zapewnia wysoki kontrast z głębokimi, ciemnymi cieniami oraz żywą, bogatą kolorystyką. Profil ten może przydać się do nagrywania teledysków, festiwali, wydarzeń oraz wszystkiego, co powinno mieć żywy, barwny wygląd.
Profil obrazu 3 wykorzystuje krzywą gamma ITU709 oraz tryb koloru Pro. ITU709 to standardowa krzywa gamma dla telewizji HD. Ta kombinacja ustawień zapewnia naturalny kontrast i dobre, naturalne barwy, które w razie potrzeby można poddać korekcji w postprodukcji.
Profil obrazu 4 wykorzystuje krzywą gamma ITU709 oraz tryb koloru 709. Efekt końcowy jest niemal taki sam jak przy standardowych ustawieniach: jedyną różnicę stanowi nieco większe nasycenie kolorów.
Profil obrazu 5 wykorzystuje jedną z 4 krzywych Cinegamma dostępnych w kamerze FS5. Krzywe Cinegamma rozszerzają zakres dynamiczny i ułatwiają użycie kamery w trudnych warunkach oświetlenia. Dzięki nim poprawia się wygląd wielu prześwietlonych i bardzo jasnych scen, ponieważ prześwietlone fragmenty wyglądają tak jak na kliszy filmowej. Nieznacznie zmniejsza się nasycenie kolorów, przez co nagranie wygląda jak materiał z kliszy filmowej. Profil 5 bardzo dobrze sprawdza się podczas zdjęć plenerowych w pełnym słońcu i przy filmowaniu scen zawierających mocne światła. Przydaje się też do uzyskania nieco mniej kontrastowego, bardziej filmowego obrazu. UWAGA: Aby użycie krzywych Cinegamma dało najlepszy możliwy efekt, należy ustawić ekspozycję na nieco mniejszy poziom niż przy korzystaniu z normalnych krzywych gamma. Niewielkie korekty jasności będzie można w razie potrzeby wprowadzić w postprodukcji. Używając konwencjonalnej krzywej gamma, poziom ekspozycji twarzy i odcieni skóry ustawia się zwykle na około 70%. W przypadku krzywych Cinegamma sugeruję naświetlenie twarzy i odcieni skóry na poziomie 60–65%. Zapewnia to dodatkowy margines na prześwietlenie i zazwyczaj owocuje znacznie ładniej wyglądającymi światłami.
Profil obrazu 6 jest bardzo podobny do profilu 5. Jedyna różnica polega na użyciu krzywej Cinegamma 2 zamiast Cinegamma 1. Krzywe Cinegamma 2 i Cinegamma 1 różnią się tylko jednym, lecz bardzo ważnym elementem. Krzywa Cinegamma 2 ogranicza maksymalny poziom nagrywania do 100% (100IRE). Oznacza to, że ta krzywa uniemożliwia przekroczenie limitu 100% obowiązującego w telewizji studyjnej. Z tego powodu profil obrazu 6 będzie bezpiecznym wyborem podczas każdej transmisji na żywo i przy rejestracji obrazu, który zostanie wyemitowany bez korekcji kolorów. Wszystkie pozostałe krzywe gamma w modelu FS5 (z wyjątkiem S-Log3) umożliwiają rejestrację sygnału na poziomie przekraczającym 100%. Jest to zupełnie normalne, ponieważ pozwala na wykorzystanie pełnego zakresu dynamiki nowoczesnej cyfrowej kamery wideo.
Każdy profil obrazu obejmuje wiele regulowanych ustawień. Należą do nich ostrość obrazu, nasycenie (intensywność kolorów), tryb koloru (matryca) oraz krzywa gamma. Największe znaczenie mają dwa z nich: krzywa gamma, wpływająca na kontrast obrazu i możliwy do zarejestrowania zakres dynamiczny, oraz tryb koloru, od którego zależy intensywność oraz odcień rejestrowanych barw. Można połączyć dowolną krzywą gamma z dowolnym trybem koloru — uzyskując w ten sposób spersonalizowany profil obrazu.
Przyjrzyjmy się poszczególnym krzywym gamma.
Standard to standardowa krzywa gamma kamery. Zapewnia ona dobry, realistyczny kontrast przy wyświetlaniu obrazu na większości standardowych telewizorów.
Cinegamma 1 to jedna z 4 oferowanych przez Sony krzywych Cinegamma. Wszystkie krzywe Cinegamma rozszerzają zakres dynamiczny i dobrze sprawdzają się w trudnych warunkach oświetlenia. Ponieważ prześwietlone fragmenty wyglądają podobnie jak na kliszy filmowej, obraz staje się bardziej naturalny, bez „elektronicznego” wyglądu prześwietlenia, który występuje przy korzystaniu ze standardowych krzywych gamma. Krzywa Cinegamma 1 zapewnia najszerszy zakres dynamiczny i pozwala uzyskać bardzo dobre wyniki przy filmowaniu jasno oświetlonych scen i plenerów. Rozszerzony zakres dynamiczny skutkuje trochę mniejszym kontrastem niż przy standardowych krzywych gamma. Filmując z użyciem krzywej Cinegamma, należy ustawić ekspozycję na nieco mniejszy poziom niż przy korzystaniu z normalnych krzywych gamma. Dla normalnej krzywej gamma poziom ekspozycji odcieni skóry wynosiłby typowo około 70%. W przypadku krzywych Cinegamma korzystne jest lekkie zmniejszenie jasności: ekspozycja odcieni skóry powinna wynosić około 60%. Mniejsza ekspozycja pomaga uzyskać ładniejszy wygląd prześwietlonych świateł. Nagrany materiał będzie można rozjaśnić w postprodukcji, wykonując lekką korekcję kolorów. Cinegamma 1 to mój podstawowy wybór przy filmowaniu jasnych scen i plenerów. Krzywa Cinegamma 1 jest identyczna z krzywą Sony Hypergamma 4.
Cinegamma 1 to mój podstawowy wybór przy filmowaniu jasnych scen i plenerów.
Alister Chapman
Filmmaker
Krzywa Cinegamma 2 różni się od Cinegamma 1 tylko jednym: utrzymuje nieco niższy poziom nagrywania, tak aby nigdy nie przekraczał on 100%. Pozostałe krzywe gamma kamkordera FS5 pozwalają nagrywać do 109%, przez co zapewniają większą elastyczność w postprodukcji. Oznacza to, że krzywa Cinegamma 2 najlepiej nadaje się do wykorzystania w czasie bezpośredniej transmisji oraz wówczas, gdy nie ma możliwości skorygowania materiału przed emisją.
Krzywa Cinegamma 3 zapewnia nieco mniejszy zakres dynamiczny niż Cinegamma 1, przez co wynikowy obraz jest trochę bardziej kontrastowy.
Krzywa „Cinegamma 4” lekko rozjaśnia cienie. Bywa to przydatne przy filmowaniu ciemniejszych scen, w których ważne jest zachowanie dobrego zakresu dynamicznego i ładnego wyglądu prześwietlonych fragmentów.
Krzywa „ITU709” to standardowa krzywa gamma w produkcji telewizyjnej HD. Przy wyświetlaniu obrazu na zwykłym telewizorze HD zapewnia ona realistyczny i naturalny kontrast, odznacza się natomiast ograniczonym zakresem dynamicznym.
Krzywa gamma „ITU709(800)” jest bardzo podobna do ITU709 w cieniach i środku zakresu, zapewnia więc naturalny kontrast w środku skali jasności. Wyróżnia ją jednak rozszerzony zakres dynamiczny (800%), który lepiej sprawdza się przy filmowaniu jasnych scen lub scen o większej rozpiętości tonalnej. S-Log2/S-Log3: te krzywe omówię szczegółowo później.
Zalecane poziomy ekspozycji dla standardowych krzywych gamma i krzywych Cinegamma
Dla normalnej krzywej gamma, takiej jak ITU709, poziom ekspozycji odcieni skóry wynosiłby typowo około 70%, a białej kartki lub podobnego przedmiotu — około 90%. Można by więc użyć wzoru „zebra” z progiem 70% i ustawić naświetlenie tak, by zebra pojawiała się na niewielkich fragmentach twarzy.
UWAGA: Nagrywając materiał z użyciem krzywych Cinegamma należy pamiętać, że będzie on wymagał późniejszej korekcji kolorów i dlatego wskazane jest ustawienie trochę mniejszej ekspozycji. Zmniejszenie jasności obrazu pozwala uchwycić szerszy zakres w światłach i nadać ładniejszy wygląd prześwietlonym fragmentom. Z moich doświadczeń wynika, że najlepsze rezultaty zapewnia naświetlenie białego papieru na jakieś 75–80%, a odcieni skóry na 60–65%. Jeśli używana kamera FS5 ma zaktualizowane wewnętrzne oprogramowanie, można ustawić próg wzoru zebry na 60% i nastawić ekspozycję odcieni skóry z użyciem zebry. Gdyby uzyskany obraz robił wrażenie zbyt ciemnego, można skorygować jasność lub wzmocnienie na etapie postprodukcji.
Zmiana trybu koloru zmienia sposób reprodukcji kolorów przez kamkorder. Warto przypomnieć, że można połączyć każdą krzywą gamma z każdym trybem koloru — uzyskując w ten sposób własny wygląd obrazu. Tryb koloru „Standard” zapewnia dość żywą, ale neutralną kolorystykę.
Tryb koloru „Standard” zapewnia dość żywą, ale neutralną kolorystykę.
Tryb koloru „Still” pozwala uzyskać obraz jak z lustrzanki cyfrowej lub aparatu fotograficznego. Kolory stają się trochę bardziej nasycone (żywe), zwiększa się też głębia odcieni koloru czerwonego i niebieskiego.
Tryb koloru „Cinema” jest przeznaczony do użytku z krzywymi Cinegamma i pozwala nadać obrazowi filmowy wygląd. Nasycenie barw w tym trybie jest nieco mniejsze, mocniejsze stają się natomiast odcienie koloru niebieskiego — tak jak na kliszy filmowej.
Tryb koloru „Pro” bardzo nieznacznie zmniejsza nasycenie barw. Kolory są przez to nieco mniej żywe, ale bardzo wierne i przyjemne dla oka. Tryb ten jest szczególnie przydatny, gdy obraz ma być poddany korekcji kolorów lub innym korektom w postprodukcji.
Tryb „ITU709” jest przeznaczony do użytku z krzywą gamma ITU709. Zapewnia realistyczne kolory przy wyświetlaniu obrazu na zwykłym telewizorze HD. W porównaniu ze standardowym trybem koloru obraz jest nieco bardziej niebieski.
Tryb „B/W” powoduje zapis obrazu czarno-białego. Osobiście nie używałbym tego trybu, tylko sfilmował materiał w kolorze, a następnie usunął kolor w postprodukcji. Daje to możliwość pozostawienia obrazu w kolorze, gdyby okazało się, że obraz czarno-biały wygląda niezgodnie z oczekiwaniami.
Zmianę intensywności kolorów umożliwia nie tylko tryb koloru: dostępna jest również funkcja regulacji nasycenia (saturation). Dodatnia wartość wzmacnia kolory, a ujemna osłabia je. W przypadku rejestracji obrazu na potrzeby bezpośredniej transmisji telewizyjnej proponuję nie zwiększać nasycenia. Przy filmowaniu występów lub wydarzeń, na których pojawiają się bardzo intensywne kolory lub kolorowe światła, korzystne może być niewielkie zmniejszenie nasycenia (od –10 do –15), gdyż pozwoli to uniknąć przesycenia koloru.
Filmowanie z użyciem krzywych S-Log2, S-Log3 oraz formatu RAW (profile obrazu 7, 8 i 9)
Profile obrazu 7, 8 i 9 są przeznaczone do filmowania z użyciem krzywych S-Log2 i S-Log3. Należy ich też używać do zdjęć w formacie RAW. Bardzo ważne jest uświadomienie sobie, że organizacja pracy w trybach S-Log2/3 i RAW dość znacznie odbiega od pracy ze standardowymi krzywymi gamma. Jej celem jest uzyskanie najlepszego możliwego „negatywu cyfrowego”, który trafi następnie do postprodukcji, gdzie w wyniku korekcji kolorów obraz nabierze końcowego wyglądu. Oznacza to, że nagranie z kamery może wyglądać na nieciekawe, wyblakłe i pozbawione głębi. Obraz ożyje dopiero po poddaniu go korekcji. Profili obrazu 7, 8 i 9 należy też używać do zdjęć w formacie RAW. Zapewni to prawidłową konfigurację kamery i umożliwi monitorowanie pełnego zakresu dynamicznego z użyciem krzywych S-Log2/3. Ekspozycję i balans bieli dla formatu RAW nastawia się tak samo jak dla krzywych S-Log2/3. Filmując w formacie RAW, należy więc postępować zgodnie z wytycznymi dla krzywych S-Log2/3.
Uwaga: do użycia formatu RAW wymagany jest opcjonalny klucz rozszerzający CBKZ-FS5RIF.
Profil obrazu 7: krzywa S-Log2 i przestrzeń S-Gamut.
Profil obrazu 8: krzywa S-Log3 i przestrzeń S-Gamut3.cine.
Profil obrazu 9: krzywa S-Log3 i przestrzeń S-Gamut3.
Przy filmowaniu w trybach S-Log2/3 i RAW poziomy jasności są zupełnie inne niż przy pracy ze standardowymi krzywymi gamma. Ważne jest, aby znać te poziomy. Firma Sony podaje dla krzywych S-Log2/3 następujące bazowe poziomy ekspozycji:
S-Log2: naświetlenie średniej szarości na 32%, a bieli na 59% (odcienie skóry: 45–50%).
S-Log3: naświetlenie średniej szarości na 41%, a bieli na 61%. (odcienie skóry: 47–52%)
W praktyce przy filmowaniu niemal każdą kamerą o logarytmicznej charakterystyce wskazane jest nastawienie nieco większej jasności niż wynikająca z bazowych poziomów ekspozycji. W produkcji filmów i reklam telewizyjnych normalną praktyką jest zwiększanie jasności o 1–2 stopnie. Model FS5 nie stanowi tu wyjątku. W przeciwieństwie do standardowych krzywych gamma, które nie sprawdzają się przy prześwietleniu, logarytmiczne krzywe gamma dają najlepsze wyniki przy dużej jasności obrazu. Lepiej jest materiał prześwietlić, niż go nie doświetlić. Z moich doświadczeń wynika, że w większości sytuacji najlepsze rezultaty uzyskuję, filmując przy jasności o 1–1,5 stopnia większej od poziomów bazowych. Z tego powodu dla krzywych S-Log2 i S-Log3 zalecam następujące poziomy ekspozycji:
Średnia szarość: 48–52%
Odcienie skóry: 56–62%
Biel: 68–72%
Prostym sposobem na uzyskanie tych poziomów jasności jest ustawienie progu wzoru zebry w kamerze na 70% i naświetlenie białej kartki papieru tak, by zaczął się na niej pojawiać wzór zebry. Jeśli w kamerze jest zainstalowana najnowsza wersja wewnętrznego oprogramowania, można też zmienić próg zebry na 58% i ustawić ekspozycję odcieni skóry tak, aby częściowo pojawiała się na nich zebra. Posiadacze szarej karty o dobrej jakości mogą wreszcie ustawić próg wzoru zebry na 50%. Innym prostym sposobem na uzyskanie ekspozycji o 1,5 stopnia (1,5 EV) większej niż bazowa jest użycie automatycznej ekspozycji w połączeniu z funkcją kompensacji ekspozycji. Można to zrobić, włączając automatyczną ekspozycję, a następnie wybierając w menu kamery funkcję AE Shift i wprowadzając kompensację od +1 do +1,5 EV (zalecam wybór ręcznej regulacji wszystkich parametrów i korzystanie wyłącznie z automatycznej przysłony lub automatycznej funkcji ND). Od tej pory, przy włączonej automatyce ekspozycji naświetlenie obrazu będzie o 1,5 stopnia większe niż przy ustawieniu bazowym. Normalnie wybieram w kamerze ręczne nastawianie ekspozycji, a potem używam przycisku IRIS — PUSH AUTO do automatycznego nastawienia ekspozycji. Jest to szybki i bardzo wygodny sposób podczas zdjęć w ruchu.
Przestrzeń barw i balans bieli podczas filmowania w trybach S-Log2/3
Aby uzyskać najlepsze wyniki, szczególnie przy filmowaniu kamkorderem PXW-FS5 w zestawie z innymi kamerami S-Log, należy użyć odpowiedniej przestrzeni barw.
Dla krzywej S-Log2 należy użyć przestrzeni S-Gamut.
Dla krzywej S-Log3 należy użyć przestrzeni S-Gamut3 lub S-Gamut3.cine.
Zalecam, aby łączyć krzywą S-Log3 z przestrzenią S-Gamut3.cine, ponieważ najlepiej pasuje ona do matrycy modelu FS5.
Podczas zdjęć w trybach S-Log2/3 i RAW ustawienie balansu bieli jest stałe, co zapewnia najlepszy zakres dynamiczny w zmieniających się warunkach oświetlenia. Oznacza to, że należy dobrać odpowiednią kombinację ustawienia Gamut i balansu bieli do oświetlenia, w którym odbywa się filmowanie. Generalnie, w świetle dziennym i plenerach należy wybierać ustawienie 5500K, w biurach oświetlonych świetlówkami itp. — 4300K, a przy oświetleniu tradycyjnymi żarówkami — 3200K. Później, w postprodukcji lub podczas korekcji kolorów można wprowadzić drobne korekty balansu bieli. Przy takiej organizacji pracy jest to zupełnie normalne.
S-Log2 czy S-Log3?
Ponieważ kamkorder PXW-FS5 nie jest wyposażony w tabele LUT (Look Up Table), łatwiej jest mi filmować z użyciem krzywej S-Log2. W porównaniu z S-Log3 zapewnia ona trochę bardziej kontrastowy, przyjemniejszy dla oka obraz w wizjerze, a to ułatwia ustawianie ostrości.
Nagrania z użyciem krzywej S-Log3 w większości przypadków łatwiej jest poddać korekcji kolorów. Niemniej jednak, ze względu na 8-bitowy zapis wykorzystywany w formacie UHD przekonałem się, że najlepszy efekt często zapewnia krzywa S-Log2. Jeśli film ma rozdzielczość HD, bardzo dobre efekty może dać krzywa S-Log3. Jeśli model FS5 jest używany razem z inną kamerą S-Log2/3, w obu kamerach należy wybrać tę samą krzywą logarytmiczną i przestrzeń barw. Ułatwi to korektę kolorów i postprodukcję.
Zobacz drugą część wskazówek dla filmujących kamkorderem FS5 >
Informacje dodatkowe
Alister Chapman jest operatorem kamer telewizyjnych z 20-letnim doświadczeniem. Prowadzi własną firmę Ingenious, która zajmuje się produkcją telewizyjną, produkcją wideo i multimediami. Opinie wyrażone w tym artykule odzwierciedlają poglądy autora, który jest niezależny od grupy Sony. W konsekwencji treść artykułu nie musi pokrywać się z opiniami i zasadami Sony Corporation i spółek zależnych.
